Tijd voor gewetensonderzoek
Aan Nederlandse universiteiten wordt tegenwoordig veel geklaagd. Het is begrijpelijk dat veel klachten over externe zaken gaan zoals tijdelijke aanstellingen, aantallen studenten, toegenomen competitie of gebrek aan financiële middelen. Maar wetenschapers moeten ook bij zichzelf te rade gaan. Doen ze onderzoek naar relevante onderwerpen? Willen ze vooral scoren in zogeheten toptijdschriften? En hoe vertellen ze hun verhaal naar het bredere publiek? Willen we het vertrouwen (en dus de investeringen) in wetenschappelijk onderzoek handhaven, dan moeten we ook over dit soort interne vragen nadenken.
Begin september verscheen Goed werk voor academici, een boek dat ik samen met Wout Scholten en Thijs Jansen schreef. Aanleiding was de onvrede die de afgelopen jaren aan de Nederlandse universiteiten ontstond en in meerdere protestacties tot uiting kwam. We wilden een beter zicht krijgen op de achtergronden van die onvrede en deden daartoe onderzoek naar de ervaringen van Nederlandse academici. Het genoemde boek past in een reeks die we sinds tien jaar in samenwerking met de Stichting Beroepseer uitgeven. Maatgevend is een begrip dat we aan Amerikaanse onderzoekers hebben ontleend en dat ‘Goed Werk’ heet.
Op basis daarvan hebben we ons veelvuldig verdiept in het werk van artsen, politieagenten, rechters, ambtenaren en leerkrachten. Om te kunnen spreken van ‘Goed Werk’ moet arbeid aan drie voorwaarden voldoen. Ten eerste moet het in ambachtelijke zin beantwoorden aan hoge kwaliteitsnormen (excellence). Ten tweede moet het ruimte bieden voor persoonlijke ontplooiing en menselijke betrekkingen (engagement). Ten derde moet het passen bij waarden die in de samenleving breed worden gedeeld (ethics). Passen we deze criteria op de Nederlandse universiteiten toe, dan blijkt dat het huidige academische regime een drieledige bedreiging voor goed werk vormt. Ik schets dit eerst in algemene zin en spits de diagnose vervolgens op de sociale wetenschappen toe.
