Democratische staatsgreep
Sinds de zogenaamde coup in de zomer van 2016 neemt Erdogan keer op keer maatregelen die de democratie in zijn land verder uithollen. In dit commentaar noem ik enkele kenmerken waarmee Turkije zich van andere landen onderscheidt: onvrede over het democratische proces, weinig waardering voor burgerlijke vrijheden en relatief veel onderling wantrouwen. Blijkbaar komen die maatregelen niet uit de lucht vallen.
Vanochtend las ik in de Volkskrant dat de Turken zich het komend voorjaar over een nieuwe grondwet kunnen uitspreken. Deze zal de machtspositie van president Erdogan versterken. Hij wil een presidentieel systeem waarin het staatshoofd ministers kan benoemen en ontslaan, decreten kan uitvaardigen, de noodtoestand kan uitroepen, structuur en bevoegdheden van het ambtelijk apparaat kan vastleggen en meer invloed krijgt op de rechterlijke macht. Als de voorgestelde wijziging wordt aangenomen kan Erdogan tot 2029 aanblijven. Er ontstaat een ongehoorde samenballing van macht die alleen formeel bezien iets met democratie te maken heeft. De bevolking heeft immers met deze veranderingen ingestemd…
Nu weet ik zelf, net als de meeste andere krantenlezers, weinig van het tegenwoordige Turkije af en al helemaal niet van de wijze waarop het staatsrecht functioneert. Maar je hoeft geen deskundige te zijn om te begrijpen dat er feitelijk een staatsgreep gaande is. Die tekende zich al af in de manier waarop de regering reageerde toen er in de zomer van 2016 een couppoging was gepleegd. Er lagen lijsten klaar van mensen die men van medeplichtigheid verdacht. Er zijn duizenden academici, ambtenaren en politici ontslagen dan wel gearresteerd. Er is een campagne gaande tegen de geestelijke die met Erdogan rivaliseert, een agitatie die ook op Nederlandse bodem tot heftige reacties leidt.
Een en ander werpt een bedenkelijk licht op de voorgenomen grondwetswijziging. Voor Erdogan is het veiligstellen van zijn machtspositie kennelijk urgent. Sommigen zullen dat als een blijk van kracht opvatten maar zelf vat ik het als een blijk van zwakte op. Hoe kwetsbaar is je gezag als je op zulke draconische maatregelen moet terugvallen? Hoeveel vertrouwen heb je in het democratisch vermogen van je eigen bevolking als je een dergelijke grondwet wil? En hoeveel vertrouwen hebben de Turken in elkaar als ze met dit proces instemmen?
