Nadelen van zelfstandigheid
Dit commentaar gaat over de stress die ontstaat als de eigen verantwoordelijkheid van burgers sterk benadrukt wordt. Het begint bij jongeren die kiezen voor de juiste opleiding, het speelt bij volwassenen die een juiste partner uitzoeken en bij bejaarden die moeten beslissen over een juiste zorgverzekering. Inmiddels is de stress zo groot dat velen interesse voor een meer Aziatische levenshouding ontwikkelen.
Eigen verantwoordelijkheid
Laatst moest ik terugdenken aan een boek van Erich Fromm dat in mijn studententijd nogal eens besproken werd. De angst voor vrijheid wilde antwoord geven op de vraag hoe de mens zou omgaan met de nieuwe mogelijkheden die zich na de Tweede Wereldoorlog aandienden. Konden en wilden mensen leven met het idee dat ze zelf verantwoordelijk waren voor de inrichting van hun bestaan of zouden ze weer teruggrijpen op klassieke grootheden zoals God, Gezag en Vaderland omdat ze de last van individuele zelfstandigheid niet aankonden. Hoewel de precieze inhoud van het boek me niet meer voor ogen staat, denk ik dat Fromm voorzichtig optimistisch was. Inmiddels zijn we een halve eeuw verder en is eigen verantwoordelijkheid een van de leidende beginselen in politiek en maatschappij. Misschien weten we het antwoord op de vraag die Fromm stelde: kunnen wij de vrijheid aan of niet?
Het belang van eigen verantwoordelijkheid dient zich al in de eerste levensfase aan. Op de basisschool wordt je geleerd dat de wereld voor je open ligt. Als jij je best doet kun je worden wat je wil. Die boodschap blijft in het voortgezet en universitaire onderwijs doorklinken. Er dient zich een breed palet aan keuzen aan dus je moet goed weten wat je wil. Dat gaat ook voor andere domeinen op zoals liefdesleven en relatievorming. Je komt met talloze mogelijke partners in aanraking en er zijn vele kandidaten voor een eventueel huwelijk. Niemand zegt wat de juiste keuze is, want dat mag je zelf uitmaken en ook daarom is het zaak om goed te weten wat je wil.
