Trage integratie van migranten
Dit commentaar reageert op berichten in de Volkskrant over jonge moslims die zich in Nederland niet langer thuis voelen. Blijkbaar gaat het wegebben van cultureel verschil niet zo snel als velen aannemen. Het kan niet om een keuze tussen segregatie of volledige assimilatie gaan. We moeten onderscheid tussen religie en cultuur maken: op het eerste vlak zijn mensen vrij, op het tweede moeten migranten zich aanpassen.
Trage integratie van migranten.
In de Volkskrant van afgelopen donderdag stond een schrijnend stuk door Antoinette van der Maas uit Den Haag. De kern van haar klacht was dat ze de gedurende vele jaren hulp had geboden aan migranten van allerlei aard maar wordt geminacht of genegeerd. Sterker nog: het wangedrag van bepaalde jongeren met een migrantenachtergrond in de openbare ruimte lijkt alleen maar toe te nemen en dat stelt haar nogal teleur. ‘Ik heb tien jaar bol gestaan van begrip. Maar ik word er een beetje moe van dat ik geen vooruitgang zie. En ik heb er ook geen verklaring voor’ schrijft ze. Al die moeite – niet alleen van haarzelf maar ook van andere Nederlanders inclusief professionals en overheden – lijken niets uit te halen. Een bittere ervaring die tot nadenken stemt.
Haar brief was bedoeld als bijdrage aan een beginnend debat over de vraag hoe de verwijdering tussen migranten en Nederlanders moet worden gezien. De openingszet werd gedaan door Nadia Ezzerolli die schreef dat ze vanwege haar culturele achtergrond steeds vaker wordt buitengesloten of afgewezen. Nederland en ik gaan uit elkaar, was de kop van haar stuk. Daarop volgde een reactie door Izz-ad-Din Ruhulessin die schreef dat volwaardig deelnemen aan de Nederlandse samenleving een meer zelfbewuste houding vereist. Je moet niet steeds beschuldigend naar de Grote Boze Autochtoon wijzen, was de strekking van zijn betoog. En dan nu mevrouw Van der Maas die zwaar teleurgesteld is.
Ik wil graag iets over dat laatste zeggen. Is dat gevoel van teleurstelling terecht? Hoe moet het worden geduid? En wat zijn de sociale of politieke gevolgen ervan? Daarbij neem ik aan dat haar ervaring niet uniek is. Het zou in theorie kunnen dat mevrouw Van der Maas uitzonderlinge dingen meegemaakt heeft en dat haar verhaal door andere Nederlanders niet wordt herkend. Maar de kans daarop lijkt me klein. Het is veeleer zo dat haar gevoel van moedeloosheid over gebrekkige integratie breed wordt gedeeld. Ook vele professionals bij de politie, het onderwijs of de zorg menen dat het met de integratie van Turkse of Marokkaanse jongeren onvoldoende opschiet. Wat is er dan aan de hand?
Een eerste verklaring is dat zich in de Nederlandse samenleving een vorm van sociale en culturele verharding voorgedaan heeft. Er lijkt weinig over van de open en tolerante traditie waarop we ons vroeger lieten voorstaan. We stellen – niet alleen aan allochtone maar ook aan autochtone burgers – steeds hogere eisen en de acceptatie van afwijkingen neemt geleidelijk af. Wat enkele decennia geleden nog gold als ruw maar onschuldig jongensgedrag staat nu als seksuele intimidatie te boek. Dat geeft burgers die zich op een of andere manier onderscheiden (geloof, huidskleur, accent etc.) wellicht het gevoel dat ze niet worden aanvaard – iets wat in het stuk van Ezzeroli tot uitdrukking kwam.
Een tweede verklaring gaat van het tegendeel uit en stelt dat we juist niet hard genoeg zijn. In die visie gaan we nog steeds onder politieke correctheid gebukt, wordt wangedrag door Turkse of Marokkaanse jongens onvoldoende bestraft en dringen we nauwelijks door tot de gezinnen waar dat gedrag toegelaten zo niet gestimuleerd wordt. Overigens kan men deze visie ook verdedigen vanuit een allochtoon perspectief. Bijvoorbeeld door te stellen dat het juist de migranten zijn die harder hun best moeten om een volwaardig plek in de Nederlandse samenleving te verwerven – iets wat in het stuk van Izz-ad-Din Ruhulessin werd verwoord.
